Elbląg 05.04.2014

AZBEST! PRZEKLEŃSTWO CZY NAJWIĘKSZY „PRZEKRĘT” OSTATNICH LAT?

Do napisania tego materiału zainspirowała mnie scenka w telewizji TVN z końca 2013 r., gdzie Jolanta Pieńkowska trzęsła się ze strachu i rozpaczy na dźwięk słowa azbest, a jakiś pan na dachu krytym eternitem poruszanym wiatrem z totalną grozą roztaczał wizję apokalipsy i zagłady Polaków.

Oznacza to, że lobby azbestowe czuwa, trzyma rękę na pulsie, nie daje o sobie zapomnieć.

Sprawę azbestu rozpoczęła Rezolucja Sejmu z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie wycofania azbestu z gospodarki. Wezwano RM do przygotowania programu. Również 19 czerwca 1997 r. została uchwalona ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Pełny tekst w Internetowym Systemie Aktów Prawnych.

Po pięciu latach – dokładnie 14 maja 2002 r. RM przyjęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium RP”.

W programie tym oszacowano, że na terenie kraju użytkowane jest 14,5 mln ton płyt azbestowo -cementowych (zasadniczy wyrób azbestowy w Polsce), koszt jego utylizacji wyniesie 48,2 mld zł (miliarda złotych).

Zobowiązano wszystkie jednostki samorządu terytorialnego do opracowania programów usuwania azbestu. Na uwagę zasługuje między innymi Program Województwa Pomorskiego. Koszt programu to 3,084 mld zł. Są województwa zdecydowanie o większej ilości wyrobów z azbestu - mazowieckie, lubelskie około -czterokrotnie, podlaskie, wielkopolskie, łódzkie około 2-3 krotnie.

Na szacowany koszt miały by się złożyć środki właścicieli nieruchomości, środki inwestorów, środki budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Zaplanowano również dochody budżetu oto one:

- usuwanie – podatek dochodowy –                 4.099,07 mln zł

- nowe pokrycia VAT i podatek dochodowy – 5.285,28 mln zł

- eksploatacja składowisk –                                  604,8 mln zł

Razem                                                                9989,15 mln zł czyli ~ 10 mld złotych

Kto więc zyska, a kto straci?

W Programie wspomina się o tym tak: „Tym nie mniej główny ciężar będą musieli ponieść właściciele obiektów. Alternatywą będzie dla nich utrata ok 30-50% wartości budynków, gruntów i mieszkań w rejonach zagrożonych emisją azbestu.”

Azbest przestał być modny w Polsce już dawno. Mimo niskiej ceny przegrał z brzydotą i synonimem biedy. Kogo było stać, kto budował, modernizował dawno pozbył się azbestu. Dziś azbestowe dachy szpecą budynki gospodarcze i domy zaniedbanych gospodarstw wiejskich i posesje małomiasteczkowych, biednych jak mysz kościelna (najczęściej bezrobotnych) ich właścicieli.

Dziś obowiązuje uaktualniony Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 przyjęty przez Radę Ministrów 29 kwietnia 2010 r.

Wycenę i realia już znamy. Popatrzmy za co zapłacimy.

Czym jest azbest?

Azbest to uwodnione krzemiany różnych metali. Krzem to główny budulec skorupy ziemskiej. Krzem to również choroby np. pylica płuc.

Nazwa ta nie określa konkretnego minerału istniejącego bardzo licznie w przyrodzie. Przyjmuje się, że azbestem są włókniste odmiany minerałów występujących w postaci włókien (ponad 150 gatunków).

W zastosowaniu przemysłowym największe zastosowanie ma azbest biały chryzotol o największym zastosowaniu i niebieski krokidolit o znacznie mniejszym zastosowaniu, a uznawany za bardziej szkodliwy.

Azbest posiada unikalne właściwości chemiczne i fizyczne. Cechują go: odporność na wysokie temperatury, bardzo duża wytrzymałość mechaniczna, miękkości, giętkość, odporności na działania chemikaliów, kwasów, zasad, wody morskiej, posiada wyjątkowo duży współczynnik tarcia.

Azbest jest znany i stosowany od 4500 lat. Od starożytności: knoty do świec, niepalny papier, obrusy, samoczyszczące się w ogniu chusteczki, sukno na płaszcze żołnierskie, papy niepalne, farby ognioodporne, pokrycia dachowe, uszczelnienia silników parowych, klocki i tarcze hamulcowe, tarcze i okładziny sprzęgłowe, wyroby hydroizolacyjne, lepiki, płytki podłogowe i ceramika, fajans i porcelana.

Azbest stosowano na filtry do piwa, filtry dla farmacji, maski przeciwgazowe, koce i ubrania gaśnicze.

Azbest pozostaje bardzo ważnym materiałem w wielu gałęziach i technologiach jak lotnictwo, wahadłowce kosmiczne, silniki rakietowe, przemysł zbrojeniowy.

Nie wszędzie i nie wszystkie kraje mają zamiar unikać azbestu, choćby ze względu na brak równoważnych zamienników i nieporównywalnie wysokie koszty.

ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z AZBESTEM

Główne i jedyne zagrożenie azbestem to możliwość w pewnym warunkach na rozwarstwienie się jego włókien na bardzo cienkie i drobne elementy oraz unoszenie się tych włókien (również w pewnych warunkach) w powietrzu wraz z całym azbestowym pyłem. Wymiary włókien niebezpiecznych to włókna o długości L>5µm (mikrometra), średnicy d<3 µm i stosunku długości do średnicy włókien L/d ≥3:1. Takie włókna są w stanie podczas wdychania dostać się do płuc, wbić się w tkankę płucną. Niemożliwe do samoistnego usunięcia drażnią tkankę i po latach narażenia i wieloletniej inkubacji mogą być przyczyną chorób, w tym raka płuc.

Znamienny jest fakt, że wiele zakładów znało temat, wiedziało o zagrożeniach, znało przyczyny i skutki, próbowało z tym walczyć (wentylacja, kurtyny wodne itp.). Fakt bardzo długiej i późnej inkubacji (przeciętnie w wieku przedemerytalnym i emerytalnym) uspokajał. Cynizm odgórny zwyciężał.

Trzeba było lat, by wprowadzono normę właściwą do istniejącego zagrożenia. W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczonych stężeń i czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z dnia 18 grudnia 2002r.) przyjęto najwyższe dopuszczalne stężenie szkodliwe dla zdrowia, które wynosi dla azbestu:

1. Pył całkowity 0,5 mg/m3
2. Włókna respirabilne (chorobowe) 0,1 włókna na cm3

HISTORIA AZBESTU W POLSCE. STANY NARAŻENIA I SKUTKI.

W Polsce mamy wyjątkowo bogate doświadczenie w wykorzystaniu, przerobie i stosowaniu azbestu. Złożyło się na to:

• Znaczna liczba dużych zakładów o różnorodnej produkcji i różnorodnej ich lokalizacji
• Istnienie zakładów o doświadczeniach gromadzonych przez dziesiątki lat
• Posiadanie kadry naukowej zajmującej się tym tematem również od lat, a mającej miejsca pracy tuż obok i poligon doświadczalny prawie na swoim podwórku.

Popatrzmy na dwa najciekawsze z nich:

1. Fabryka Okładzin Ciernych POLMO w Markach k/Warszawy. Zakład powstał w 1956r. produkcję zakończono w 1995 r. Znane są następujące pomiary i stężenia zanieczyszczeń wykonane na stanowiskach pracy.

- naważanie azbestu      12 mg/m3 – 1983 r.

- obsługa mieszalnika   77,6 mg/m3 – 1983 r.

- obsługa pras              47 mg/ m3 – 1995 r.

- szlifowanie                 5,1 mg/ m3 - 1993 r.

Ochrona pracowników – nieobowiązkowe maski przeciwpyłowe.

Oddziaływanie na pracowników przez 40 lat produkcji: narażonych łącznie - 4500 osób

W latach 1998-2008—(10 lat) zarejestrowano: 29 przypadków chorób zawodowych w tym: 15 przypadków pylicy, 11 przypadków raka płuc i 3 inne.

2. Dolomit SA – Fabryka Uszczelek w łodzi

Z wielu względów najsłynniejsza fabryka przerobu azbestu w Polsce. Fabryka posiadała trzy zakłady:- zakład A – ul Sucha 8/10

- zakład B ul. Piekarska 27/29

- zakład C ul. Rewolucji 1905 nr 52

Produkcję rozpoczęto w 1894 r. a zakończono w 1996 r. Zakład funkcjonował więc okrągłe 102 lata, w samym centrum Łodzi, tuż przy ul Piotrkowskiej. Pierwszy pomiar wykonano w 1949 r. Obowiązywała wówczas norma 180 mln cząstek/m3!

Wykonane wówczas pomiary przekroczyły te normy:

- dział przygotowania          239 razy

- sito                                    16,2 razy

-zgrzeblarnia                          7,9 razy

- przędzalnia                          7,0 razy

- szczeliwa plecione               4,4 razy

- szwalnia                              1,9 razy

- taśmy azbestowe                10,4 razy

Od 1954 r. przyjęto normę 2 mg pyłu całkowitego/ m3

Pomiary w latach 1956 – 1957 wykazały przekroczenia tej normy 19-40 razy.

Od 1956 – 1968 pierwsze instalacje wentylacyjne – przekroczenie norm spadło 5-7 razy.

Rok 1981 – pierwsze hermetyczne obudowy – stężenie wahało się od 0,1 mg/ – 36 mg/ m3.

W 1992 wykonano pomiary na terenie miasta Łodzi. Najwyższe stężenie włókien azbestu utrzymywało się w granicach 2100-2400 wł/m3

Obliczono, że od 1945 roku do zaprzestania produkcji liczba osób narażonych zawodowo na pył azbestu wynosiła ~5500 osób

W latach 1998-2008 wśród byłych pracowników zakładu zarejestrowano 134 przypadki chorób zawodowych w tym: 123 przypadki pylicy, 1 przypadek międzybłoniaka, 5przypadków raka płuc, 5 inne.

Mieszkańcy Łodzi, mimo częstych „białych nocy” (wentylowanie zakładu), jak widać również przeżyli. Łódź istnieje. Cały czas istnieje Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi. W opracowaniu Instytutu z 2010 r. wykonanym na zlecenie Ministerstwa Gospodarki pt.”Zanieczyszczenie środowiska azbestem - skutki zdrowotne” Raport z badań czytamy: Choroby zawodowe spowodowane narażeniem na pył azbestu w latach 2000-2009 w Polsce ogółem: (wszystkie choroby zawodowe we wszystkich gałęziach przemysłu w tym hutnictwo, górnictwo, przemysł maszynowy, stoczniowy itp. Itd.)

- pylica azbestowa –                  1200 przypadków

- rak płuc –                                  289 przypadków

- miedzybłoniak opłucnej –           175 przypadków

- inne –                                           33 przypadki

- nie nowotwory –                        391 przypadków

Łącznie                                      2088 przypadków

Instytut podaje odnotowane przypadki chorób w Europie i tak:

Odnotowano przypadki międzybłoniaka

Kraj	rok	ilość
Finlandia	1999	74
Francja	1996	750
Niemcy	1997	1007
Wielka Brytania	1999	1595
Włochy	1995	930
Norwegia	1995	48
Holandia	1997	377
Szwecja	1996	105

W cytowanym opracowaniu Instytut przedstawił wyniki pomiarów stężenia włókien azbestu w powietrzu atmosferycznym wykonane na terenie Polski w latach 2004-2010.

Zakres pomiaru mierzony w jednostkach [ilość włosków/m3]	Procent ilości pomiarów mieszczących się w danym zakresie - średnia z wszystkich województw	Wartość zmierzona przeliczona na jednostkę podaną w normie tj. 0,1włoska/cm3
od 0-400	44%	od 0 - 0,004 normy
od 400-1000	42%	do 0,01 normy
od 1000-2000	9.8%	do 0,02 normy
do 10000	sporadycznie	do 0,1 normy
ponad 10000	incydentalnie	powyżej 0,1 normy

Rodacy możecie spać spokojnie!

 Podanie w zestawieniach różnych jednostek to celowa manipulacja? Wynik wygląda groźnie, zaciemnia obraz rzeczywistości. Nie każdy zwróci uwagę, że m3 to aż 1.000.000/milion/ cm3. Czy zaciemnia się wyniki, by zadowolić zamawiającego? Jest faktem, że zamówiono opracowania i ekspertyzy po 8 latach od podjęcia uchwały ” Program usuwania azbestu” i  po 13 latach od uchwalenia Ustawy o zakazie stosowania azbestu.

We wszystkich dokumentach oficjalnych dotyczących azbestu aż roi się od sensacyjnych, nieprawdziwych, lub naciąganych argumentów windujących na szczyt rangę problemu.

Główne z nich to: a) W Europie azbest pochłania ogromne ilości ofiar,

b) azbest to jedna z głównych, a nawet najistotniejsza przyczyna zagrożeń zdrowia i życia współczesnych społeczności!
c) pylenie (nawet samoistne) jest tragicznie wysokie. Mogilniki natychmiast nieodzowne!
A jak jest w istocie? Sprawdźmy i porównajmy.

• Odnotowane przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi i publikowane dane statystyczne z lat 2000-2009 to 2088 przypadków, czyli 209 przypadków zachorowań rocznie.
• W innym opracowaniu tegoż Instytutu „statystyka chorób zawodowych w Polsce” choroby nowotworowe to 3,3 % wszystkich chorób zawodowych, nie tylko odazbestowe.
• Publikowane dane europejskie (producentów wyrobów azbestu) – to poniżej 5000 przypadków zachorowań rocznie.

Popatrzmy i porównajmy przynajmniej kilka głównych zagrożeń zdrowia i życia Polaków, na co rządzący nie mają sposobu od lat.

Przyczyna	Ilość osób	Za okres	Charakterystyka, inne dane
Choroby odazbestowe	2088	2000-2009 10 lat	3,3% wszystkich chorób zawodowych w Polsce
Wypadki samochodowe
Zabitych	49 298	2003-2013
Rannych	474 487	2003-2013
Palenie tytoniu
Zmarłych	70 000	2000	Europa: zmarłych 650.000 palaczy oraz 80.000 niepalących corocznie
Nowotwory złośliwe
Chorych	140 800	2008
Zmarłych	92 600	2008
Cukrzyca
Zgony	Ok 6 500	rocznie	Ok 3mln chorych, ponad 13 000 amputacji nóg rocznie, ok 1 mln chorych nie jest zdiagnozowanych
Zapalenie płuc,zgony	Ok 8 500	rocznie
Miażdżyca, zgony	Ok 30 000	rocznie
Udary, zgony	Ok 35 000	rocznie
Choroba niedokrw. serca	Ok 90 000	rocznie
Hospitalizowanych
Mężczyźni	3.041.000	2010
Kobiety	3.721.000	2010

Taki jest prawdziwy obraz zdrowia Polaków!

Dynamika wzrostu zachorowań w tym okresie jest olbrzymia np. choroby układu krążenia do 46%.

Palących problemów jak widać nam nie brakuje. Mówi się o tym od lat. Po co szukamy sztucznych, mało ważnych i to w jakiej skali problemów?

Ostatnio mówi się również o czekającym nas braku energii elektrycznej. Rozważane są opcje jakie, gdzie, za ile postawić nowe elektrownie, skąd czerpać energię.

Dochodzą również głosy, że nasze rachunki za prąd to w 50% pokrycie strat przesyłowych energii. Mówi się, że nasze linie przesyłowe nie były modernizowane przez ponad 40 lat.

Może więc zamiast budowy nowych elektrowni i powiększania zanieczyszczania środowiska wystarczy zmodernizować linie przesyłowe?

W każdym razie jest na co wydawać „azbestowe” pieniądze. Szkoda, że to wirtualne pieniądze, jeszcze w kieszeniach podatników i to tych najbiedniejszych.

Oni już płacą życiem i zdrowiem „za budowę Polski silnej i bogatej” rządzących. Czyżby nadszedł czas, by ich „dobić”? Czy to już wg Ryszarda Kapuścińskiego „energia niepotrzebna”?!

- UE rozpoczęła wprowadzać ograniczenia w obrocie i stosowaniu azbestu w 1983 r. Dyrektywą Rady 83/478/EWG.

- zmiany fundamentalne po około trzydziestu poprawkach tj. generalny zakaz obrotu i stosowania obowiązuje od 1 stycznia 2005 r.

- przepisy UE kładą nacisk na organizację ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników.

- przepisy UE nie wspominają o opracowywaniu i wdrażaniu programów eliminacji azbestu z otoczenia, ani o środkach finansowych przeznaczonych na ten cel.

POLSKA JEST JEDYNYM PAŃSTWEM UE, KTÓRE OPRACOWAŁO I PRZYJĘŁO PROGRAM OCZYSZCZANIA KRAJU Z AZBESTU.

Czy nie należało pójść droga wskazywaną przez UE - stopniowego, naturalnego procesu likwidacji, bez niepotrzebnego tworzenia programów na siłę?

Komentarz zostawiam czytelnikom.